Vrijdag 12 juli 2024

Krems an der Donau - Persenbeug

60 km totaal 757 km

Nu we zo lang langs de Donau fietsen, wil ik natuurlijk meer over deze rivier en de scheepvaart weten. Ik zoek vandaag het nodige op met de mobiel en langs de route vinden we hier en daar borden met informatie.

Ik heb geen idee of al die fietsers die ons tegemoet komen ook zo geïnteresseerd zijn in de scheepvaarthistorie. Het lijkt me van niet. Het zijn vooral de gevreesde grijze muizen, die zich graag per e-bike met de wind mee stroomafwaarts laten vervoeren.

Ze hebben vaak per groep tasjes van dezelfde kleur, bij voorkeur groen of blauw, waaraan je het organiserende reisbureau kan herkennen. Soms zijn het allemaal dezelfde fietsen of heeft een hele groep dezelfde t-shirts aan. Met reclameopdruk.

Er moet nog heel wat water door de Donau stromen, voordat ik me zo zou laten uitdossen, als volgzaam onderdeel van een groep door commercie gedrilde apen. Het is deels het publiek van de riviercruises, de Rijn- en Donaureisjes. Af en toe worden de deelnemers losgelaten en mogen ze een stukkie fietsen. Zolang het maar niet inspannend wordt.

We komen behalve deze grijze golf ook vakantiefietsers tegen, die zo te zien kamperen: veel bagage, een flinke rol achterop. We zijn een van de weinigen die stroomopwaarts rijden. We halen niemand in, en we worden ook niet ingehaald door soortgenoten. Iedereen rijdt immers naar beneden.

Deze onevenredigheid heeft ook een grappige consequentie. Wij worden vaak enthousiast begroet door de tegenliggende fietsers. Dit enthousiasme komt natuurlijk doordat zij slechts mondjesmaat een fietsgenoot zien aankomen. Maar wij moeten soms binnen een kilometer 70 keer een variant op ‘hallo’ produceren met de daarbijbehorende glimlach, en dat wordt toch vermoeiend.

Joke wordt dan wat recalcitrant. Komt er een dikke vrouw aan op een e-bike die ‘hallo’ roept, zegt Joke net zo hard dat ík het kan horen: ‘Ga toch écht fietsen. Dat helpt tenminste!’

Nu weer terug naar de scheepvaart.

In 2018, op weg naar Italië, beschreef ik in dit blog al het een en ander over de vlotvaarten op de Rijn. Die begonnen aan het eind van de Middeleeuwen om de hoogwaardige boomstammen van het Zwarte Woud naar Nederland te kunnen vervoeren. De stammen werden aan elkaar gebonden tot een groot vlottencomplex. Maar de waterscheiding van Rijn en Donau ligt in het Zwarte Woud. De loop van de Donau wordt vaak omschreven als ‘van Zwarte Woud naar Zwarte Zee’. Dus het kan zo zijn, dat als een boom de ene kant op valt, deze in het stroomgebied van de Rijn terecht komt. Valt-ie de andere kant op, dan is dat in het stroomgebied van de Donau.

Maar ja, in Midden-en Oost-Europa had men dit fraaie naaldhout ook nodig. Dat werd dan over de Donau vervoerd. Vooral naar Wenen en Boedapest, maar ook verder, tot aan de Zwarte Zee.

Ik lees dan dezelfde soort verhalen als bij de Rijn: kleinere vlotten komen van de zijrivieren. Die worden op de Donau samengevoegd tot één groot vlot. Hier kon je als passagier op meereizen. Via de Donau werden zo zelfs troepen verplaatst.

De Donau stroomt af en toe flink, dat kunnen we nu zien. Vóór de regulering door stuwen in de 20e eeuw had de stroming een nog veel grilliger verloop. Bij de moeilijke punten kregen plaatselijke loodsen het bevel over de vlotcombinaties. Zij kenden immers de rivier bij elke stand: hoogwater dan wel laagwater. Nog tot in 1955 voeren er vlotten over de Donau.

De stroomsnelheid van de Donau is op sommige punten vijftien kilometer per uur. Matige fietssnelheid dus. Dat betekent dat je er nooit roeiend of zeilend tegenop kan varen. Daaruit volgt dat er wel, zoals met vlotten, stroomafwaarts kan worden gevaren, maar nooit met een zelfstandig schip stroomopwaarts. Tenzij je een andere oplossing bedenkt: paarden.

Deze dagen komen we heel vaak het woord ‘Treppelweg’ tegen. Meestal wordt het pad waarop wij rijden zo aangeduid. In het Nederlands is dit het ‘jaagpad’, de weg waarop de paarden liepen om de schepen stroomopwaarts te trekken. Soms waren er wel 40 paarden tegelijk nodig. Dit jagen gebeurde vanaf de zeventiende eeuw. Zo konden schepen dus in beperkte mate heen en weer varen, afhankelijk van route en waterstand. We lezen langs de weg dat de jonge Mozart in 1762 een deel van zijn reis over de Donau met zo’n trekschuit heeft afgelegd.

Vanaf 1820 begint men hier met het varen met stoomschepen. Daartoe wordt de Donaudampfschifffahrtsgesellschaft opgericht. Zo’n typisch lang Duits woord, dat niet op een scrabbleplankje past.

De reis stroomopwaarts duurde voor onze begrippen lang: van Boedapest naar Wenen 48 uur, terwijl de reis andersom 14 uur nam.

In 1895 had de rederij meer dan 200 stoomschepen waarmee men, in een riante monopoliepositie, de hele Donau bereikte. Zo had Oostenrijk in feite een eigen uitgang naar zee.

Ik denk net na over de grote rookpluimen die toen het Donaudal gevuld moeten hebben, als de lucht boven ons ook donker en dreigend wordt. Het flitst en dondert in de verte en het komt snel dichterbij. We fietsen flink door om ergens een winkel en daarna een, in ieder geval tijdelijk, onderdak te vinden. De winkel lukt, Joke doet inkopen. We stappen op en daar begint het al te regenen. De weersvoorspelling van Weeronline geeft aan dat er twee uur lang een ‘wolkbreuk’ komt. Ik wist niet dat die melding bestond. Net op tijd bereiken we Barbaras Lindencafe. De deur staat open. Met ons glippen nog twee andere fietsers naar binnen. En een kat, het blijkt de cafékat himself te zijn.

Tien minuten later barst de bui los. Die duurt geen twee uur, maar wel lang. Het gaat ook enorm waaien. De bomen op het pleintje hebben het zwaar. De fietsen blijven gelukkig staan. De cafégasten gaan een voor een in de openstaande deur staan voor het schouwspel dat de natuur ons biedt. Barbara zegt dat ze nog nooit zulk raar weer heeft meegemaakt. En de kat beaamt dat: hij staat met opgetrokken wenkbrauwen tussen de benen van de kijkers en volgt het spektakel nauwkeurig. Joke heeft inmiddels al via Booking een kamer gereserveerd in het plaatsje, 100 meter terug. We drinken nog maar wat en als het relatief droog is, wagen we de oversteek. We worden hartelijk ontvangen, er is een bescheiden maaltijd.

‘s Avonds gaan we het dorpje weer in. Er liggen takken en plassen op de weg. We gaan maar weer naar Barbara. Veel keus is er niet. Er is daar een ‘Volkmusikabend mit Akkordeon’. Barbara had het ons vanmiddag al verteld, waarbij ze aangaf, dat het niet háár muziekkeuze was.

Rond een tafel zitten drie mensen met een trekzak (zo’n rechthoekige accordeon), er is een gitaar, een akoestische basgitaar en een contrabas. De dame die het ensemble leidt, is een Oostenrijkse versie van onze nieuwe PVV-minister Marjolein Faber. Maar dan wat vriendelijker.

Er wordt gezongen, ook door het achtkoppige publiek. Het lijkt mij qua sfeer en niveau eerder de wekelijkse repetitie van het lokale shantykoor: wat zullen we nu eens proberen? Ken jij nog een nummer? Hoe gaat die melodie ook al weer?

Het repertoire bestaat vooral uit simpele melodieën, je zou er zo op gaan jodelen. Ze worden begeleid door twee akkoorden, en de muzikale vorm is AABBA. Het B-gedeelte noemen we in de muziek ‘trio’. Dat staat meestal in een andere toonsoort. Telkens wanneer de spelers bij het trio kwamen, gaat het mis. Of ze zijn de melodie vergeten, of ze weten helemaal niet meer hoe het trio gaat. Dan wordt er kort overlegd en komt men er na een paar pogingen toch wel uit. Of ze laten het stuk voor wat het is.

Joke en ik voeren een raar gesprek. Elke keer als het B-gedeelte aan de beurt komt, onderbreek ik mijn, of Jokes, verhaal en zeg: ‘Trio!’, waarna meteen de muziek in een chaos verandert. En dat wel tien keer.

Je zou toch denken dat je na een paar keer je conclusies trekt, maar minister Faber gaat gewoon door alsof het verleden haar niets te zeggen heeft.

Joke vraagt zich ondertussen af of er ook originele Oostenrijkse shanties, zeeliederen dus, bestaan. Nou nee, het land ligt niet aan zee. Maar één lied komt er volgens Chat-GPT wel voor in aanmerking, en dat heeft defraaie titel ‘Donaudampfschiffahrtsgesellschaftskapitän’ en moet in Oostenrijk vrij bekend zijn.

Laten we maar niet vragen of ze het kunnen spelen. Er zit vast een trio in.

Jan Marten