vrijdag 28 juni 2024

Praag 0 km

totaal 109 km

Een stop van een paar dagen in Praag geeft ons de gelegenheid om de stad een beetje te leren kennen. De mensen, de historie.

En met de stad ook het land.

Praag heeft 1,3 miljoen inwoners en is hoofdstad van Tsjechië met ruim 10 miljoen inwoners. Meer dan tien procent dus woont in de hoofdstad.

Het is dan ook druk. We zien veel toeristen, vooral Amerikanen, Aziaten en Duitsers. Het valt ons op dat er ook veel kinderen, vooral meisjes, onder begeleiding rondlopen. Nieuwsgierig, blij. Ze komen hier niet vandaan, lijkt het. We vragen ons af wat ze hier doen.

Vandaag gaan we naar het Joods Museum, dat verspreid is door de oude Joodse wijk over zeven gebouwen, vaak synagoges, en een oude begraafplaats.

Als je kijkt hoe men hier in Tsjechië in de loop der eeuwen met religieuze minderheden is omgegaan, word je niet vrolijk. Temeer omdat je je realiseert dat dit staat voor bijna heel Europa.

Soms waren er perioden van vrede, maar veel vaker enorme twisten. Om maar eens te noemen de Dertigjarige Oorlog (1618-1648), die hier ontbrandde tussen katholieken en hussieten (Tsjechische protestanten). Deze oorlog breidde zich uit en vermengde zich met wat wij Nederlanders als de Tachtigjarige Oorlog kennen.

Deze totaaloorlog is in feite de allereerste wereldoorlog, omdat heel Europa erbij betrokken was, en er tot in Amerika en Afrika gevochten werd.

Deze oorlog is een periode van enorme verschrikkingen geweest.

Heel vaak in de geschiedenis zijn de Tsjechen liberaal en verdraagzaam, maar zeker niet altijd. Soms zie je juist het tegenovergestelde.

Zo hebben ze al honderden jaren niet zo veel op met Duitsers en de Duitse taal. Tsjechen zijn te vaak overvleugeld door Duitsers of Duitstaligen. De nazi-overheersing was hier slechts de laatste in een reeks. Daaraan vooraf gingen onder meer het Oostenrijkse keizerrijk en de Oostenrijk-Hongaarse dubbelmonarchie.

Een ander aspect is dat van immigratie: vanaf de dertiende eeuw kwamen veel Duitsers/Duitstaligen (toen: Saksen, Franken en Oostenrijkers geheten) naar de grensgebieden van Tsjechië (toen: Bohemen en Moravië), vooral in het noorden, de Sudeten. Ze werden met open armen ontvangen. Hun arbeidskracht was daar gewoon nodig: houthakkers, mijnwerkers en landbouwkrachten.

Onder deze kolonisten waren veel Joden.

Er ontstonden zo compleet Duitstalige steden, met elk hun eigen Joodse gemeenschap.

In 1938 werd internationaal overeengekomen dat Sudetenland zich bij Duitsland aan zou sluiten. Dit in de ijdele hoop om een oorlog met Hitler te vermijden. Tevergeefs.

Er zijn hier frappante overeenkomsten met de huidige situatie in Oost-Oekraïne en De Krim.

In de periode 1939-‘45 worden door de nazi-overheersers systematisch alle Joden gedeporteerd. Niet voor de eerste keer. In de eeuwen hiervoor zijn ze vaker het land uitgejaagd. Soms mochten ze na een paar weken weer terugkomen. Ze bleken toch te onmisbaar.

En dan komen er na de oorlog vanaf 1945 Duitsers terug. Zij zijn niet welkom, want ze worden geassocieerd met de agressor. Er komen Joden terug, maar ook die wil men liever niet, want ze zijn Duitstalig. Vervolgens komt Tsjechoslowakije in 1949 onder communistisch (Russisch) bewind. En dat wil sowieso geen terugkerenden, omdat men de vrije hand wil hebben om alle bezittingen te kunnen confisqueren ten behoeve van de collectieve economie. Overlevenden van Duitse kampen die worden bevrijd door de Russen verdwijnen vaak voor jaren in Russische werkkampen. Als ze dan al terugkomen, is er niets meer…

Het is gewoon verschrikkelijk wat mensen elkaar, hele bevolkingsgroepen, aandoen. In veel gevallen snap ik wel enigszins hoe het zo heeft kunnen komen.

En ik heb niet de illusie dat we wat dit betreft ook maar iets zijn opgeschoten. We zijn als mensheid echt niet op weg naar het toppunt van beschaving.

Joke wil graag na het Joods Museum naar het Wenseslasplein, groot en centraal in Praag.

Als we er aankomen, is het heel erg druk. Er zijn heel veel kinderen, met begeleiders. Nu zien we ook een soort gym-uniformpjes. Landskleuren, landsnamen. We horen andere talen. We zien meisjes uit Ierland, uit Zwitserland, Zuid-Afrika, Canada. Er is een podium, er klinkt muziek. We zijn getuige van het startsein van de Dance World Cup. Wisten wij veel…

Het doet goed om hier tussen al deze enthousiaste jonge mensen te lopen. Zou deze generatie dan misschien toch het belang zien van verbroedering, of liever gezegd: verzustering?

Als we met het pontje terugvaren naar de camping zien we op de kade een meisje dat de weg naar de stad aflegt met een eindeloze serie radslagen.

Jan Marten