Maandag 12 juli 2021

Urk - Enkhuizen - Lelystad
Fiets 67 km totaal 579 km
Boot 23 km totaal 133 km

‘Daar wil je niet dood gevonden worden!’ Die uitdrukking gebruik ik met enige regelmaat voor plaatsen waar ik absoluut niets mee heb. Saai, stijlloos, niet om dóór te komen. Tot gisteren behoorde Leeuwarden tot deze duistere reeks.
Dit soort verwijzingen naar het einde van je aardse bestaan kun je misschien maar beter niet doen. Tien jaar geleden werd onze oudste zoon ternauwernood in de vroege ochtend door de Leeuwarder brandweer uit een pand in lichterlaaie gered. Een foto van een jongeman in de badjas van de buurvrouw bij een ambulance in de Leeuwarder Courant is daarvan het bewijs.

Nadat we onze tent opgezet hadden op een van de campings in de omgeving, gaan we ‘s avonds Lelystad bekijken. Lelystad, dat dorp waar we nauwelijks nog geweest zijn, maar waarvan de verhalen van hen die er geweest waren of zelfs gewoond hadden, voldoende waren om er een hartgrondige afschuw van te verwerven. Een plaats zonder historie en gelegen op een bedenkelijke diepte. Ik zou zelf nooit een huis willen bewonen onder de zeespiegel. Nou goed, ons eigen huis ligt zo’n 70 centimeter eronder. Dat is nog de menselijke maat, dan kun je nog met zandzakken de boel beredderen en hou je al wadend je kruis droog. Maar Lelystad ligt drie meter diep. Ik hou wel van zwemmen, maar niet verplicht. En al ligt de polder zogenaamd veilig achter de dijken, volgens mij hoeft er maar één ding onverwachts te gebeuren, of meerdere dingen tegelijk in een ongelukkige combinatie, en dan blijkt toch ergens een zwakke plek te zitten. Misschien niet in de dijk zelf, maar in de denkwijze over het gevaar.
Maar goed, vooralsnog is daar geen sprake van, dus wij durven wel in een tentje op de voormalige zeebodem te overnachten. En een fietsrondje te maken door Lelystad.
We laten ons graag verrassen en willen onze mening over deze locatie, Leeuwarden indachtig, met alle liefde bijstellen. We gaan op zoek naar de mooie dingen, het onverwachte, met misschien wel een ontmoeting. Kortom: we stellen ons open voor het positieve.

Het is nog zes kilometer rijden naar Lelystad, zei de campingbeheerder. Maar na vijf minuten al is het doorgaande fietspad gestremd. Het was al zo rustig, viel ons op… Om tweehonderd meter verder te komen, moet je een omleidingsroute volgen. Die is zo lang, dat niemand het meer gelooft. Maar uiteindelijk staat er anderhalve kilometer op de teller. En anderhalve kilometer omrijden door Amsterdam, Zutphen of Zierikzee zou ik graag doen, maar hier? We worden geleid door een pas betrokken nieuwbouwwijk. De straten moeten nog worden aangelegd, wat er ligt is provisorisch. Eigenlijk lijkt alles ons hier provisorisch: de tuinen, de inrichting van de huizen. En voor wie eigenlijk? We komen nauwelijks mensen tegen, terwijl het halverwege de avond is. De ultieme leegte.
Heel fijn, maar terug gaan we dit niet doen!

Door een enkele tegenslag laten we ons niet weerhouden. We gaan door, op zoek naar het centrum, misschien dat daar ergens een bruine kroeg te vinden is waar we even kunnen neerstrijken, ons even kunnen mengen onder de lokale bevolking.
Maar de ene na de andere nieuwbouw fietsen we door. Vrijwel allemaal zielloze straten. We vragen ons af, wát nu eigenlijk ervoor zorgt, dat er geen ziel te vinden is.
Is het de eenvormigheid van de wijken? Misschien ten dele, maar al analyserend komen we erachter dat de intermenselijke samenhang ontbreekt. Geen enkel teken van gezamenlijkheid. Ook die kun je aan bebouwing, zelfs zonder mensen, aflezen. Bijvoorbeeld hoe tuintjes zijn ingericht. Maar alles is individueel hier. De enkele mensen die we zien, stappen uit hun auto en sluipen schielijk hun huis binnen.
En met dit weer verwachten we veel spelende kinderen buiten, maar die zijn op een hand te tellen. Waar moeten ze dan ook spelen? We vinden nauwelijks speeltuintjes. Waar zijn de kerken, de buurtcentra?
Weer fietsen we verdwaasd in een fuik: een omleidingsroute die in een ‘loop’ eindigt. Of beter gezegd: niet eindigt.
En dan komen we weer in het volgende uit de grond gestampte blok.
En waar is nou het centrum? Wij, als doorgewinterde fietsers-in-den-vreemde, krijgen geen enkele aanwijzing. Het ontbreken van historie en een door de omgeving bepaald accent, zoals hoogte of een stroompje, zorgt ervoor dat er geen richting in de bebouwing is. Het léidt letterlijk nergens naar toe. Een oude stad ligt aan het water, dan moet je naar beneden om naar het centrum te komen. Of je moet, zoals in Amsterdam, naar de oudere bebouwing gaan. Of naar de kerktoren. Maar die zijn hier niet te onderscheiden. Ook is er geen doorgaande weg naar het centrum, een hoofdstroom. Ook hier weer: je mist de intermenselijke richting. Hoe vind je normaal gesproken een markt of een supermarkt? Door tegen de richting van de mensen met winkeltasjes in te lopen. Maar Lelystad is gebouwd op een soort alles-is-gelijk-principe uit de jaren zestig. Je kan de ene straat nemen, maar net zo goed de andere. Of de volgende. Dus komen mensen van de markt elkaar niet tegen.
Eindelijk zien we een bordje ‘Centrum’. Het lijkt veelbelovend, maar loopt uit op de volgende teleurstelling. Want het blijft bij één bordje. Moeten we nu zelf verder zoeken of is dit het centrum al?

Opeens staan we ergens voor een autoloos gebied. Kennelijk is hier het centrum. Rechts staat het ziekenhuis. Links de hartkliniek. Ook zien we borden ‘Vermoeidheidskliniek’ en ‘Obesitasbehandelcentrum’. Dáárheen leidt dus alles hier in Lelystad!
Is dit het bewijs van de leefbaarheid van deze plek? Of juist van de onleefbaarheid?
Het wijst er in ieder geval op dat zelfs de inwoners hier ook niet dood gevonden willen worden.

Jan Marten